Dwa aspekty

Prezentowane ujęcie zdrowia i choroby pozwala spojrzeć na człowieka jednocześnie w dwóch aspektach. Z jednej strony na to, co powoduje jego chorobę, z drugiej – na te czynniki, które utrzymują go przy życiu. Antonovsky pisze: „I każdy, póki tli się w nim choć jedna iskierka życia, jest do pewnego stopnia zdrowy (…), zawsze trzeba ustalić pozycję człowieka na tym kontinuum. Zadaniem klinicysty jest sprzyjanie przesuwaniu się jednostek, za które jest odpowiedzialny, w kierunku zdrowia” (Antonovsky 1995: 21). Analizując sytuację danego człowieka, Antonovsky zwraca uwagę nie tylko na czynniki, które spowodowały zaburzenia i są źródłem choroby, lecz przede wszystkim na te czynniki, które powodują zbliżanie się do stanu zdrowia. W ten sposób Antonovsky podkreśla istnienie i znaczenie zasobów odpornościowych, adaptacyjnych, samoleczących w organizmie. W ujęciu patogenetycznym streso- ry (czynniki chorobotwórcze) rozumiane są jako czynniki ryzyka – wymagają wyeliminowania, zredukowania do minimum, uodpornienia się na nie. Natomiast Antonovsky zaznacza, że stresory są częścią środowiska, w którym żyjemy, i nie można ich całkowicie wyeliminować. Kolejną ważną cechą modelu zdrowia Antonovsky’ego jest wskazanie na czynniki, które decydują o sile przystosowania się człowieka do stresorów. Jest to stopień odkrycia przez podmiot ich indywidualnego sensu i znaczenia. Zrozumienie sensu niezliczonych stresorów jest główną cechą jego zasobów odpornościowych (Antonovsky 1995: 11). W swojej koncepcji Antonovsky podkreśla umiejętność wykorzystywania dostępnych człowiekowi zasobów, bez względu na to, czy jest ich dużo czy mało. Tym samym wskazuje na rołę aktywności podmiotu, który potrafi wziąć odpowiedzialność za własne zdrowie. Antonovsky głównych źródeł zdrowia upatruje w poczuciu koherencji (sense of coherence concept), które definiuje w następujący sposób: „jest to globalna orientacja człowieka, wyrażająca stopień, w jakim człowiek ma dojmujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności, że (1) bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego mają charakter przewidywalny i wytłumaczalny; (2) dostępne są zasoby, które pozwalają mu sprostać wymaganiom stawianym przez te bodźce; (3) wymagania te są dla niego wyzwaniem wartym wysiłku i zaangażowania” (Antonovsky 1995: 34).